Ημερολογιο Κατοχης 1941 - 1943

Ἡ Εἰρήνη Ζαχαρία γεννήθηκε στὴν  Ἀθήνα (Θησεῖο) στὶς 17 Αυγούστου τοῦ 1917. Γονεῖς της ὁ Σπύρος Ζαχαρίας, χημικός-οἰνολόγος, καὶ ἡ Ἕλλη Ζαχαρία, δασκάλα πρὶν τὸ γάμο της. Εἶχε δύο ἀδέρφια, τὸν Μάνο καὶ τὴ Σάσω (Βασιλική). Φοίτησε στὴ Σχολὴ Χὶλλ καὶ στὸ Ἀμερικανικὸ Κολλέγιο Θηλέων τοῦ Ἑλληνικοῦ, ὅπου παρακολούθησε καὶ τὸ Κολλεγιακὸ τμῆμα. Ἡ κήρυξη τοῦ πολέμου τὴ βρῆκε στὸ πλοῖο ποὺ τὴν πήγαινε στὴν Ἀμερική ὅπου θὰ σπούδαζε μὲ ὑποτροφία. Ἐπέστρεψε γιὰ νὰ βοηθήσει τὴν οἰκογένειά της (ὁ πατέρας της εἶχε πεθάνει ἤδη ἀπὸ τὸ 1936, καὶ τὰ ἀδέρφια της ἦταν μικρότερα). Ἐργάστηκε στὴν Κτηματικὴ Τράπεζα ἀπὸ τότε μέχρι τὸ 1966. Στὶς ἀρχὲς τῆς Κατοχῆς γνώρισε τὸν μελλοντικό της σύζυγο, τὸν Τάσο Μαρμαρᾶ, ἀξιωματικὸ τῆς ἀεροπορίας, ὁ ὁποῖος πολὺ σύντομα ἔφυγε γιὰ τὴ Μέση Ἀνατολή καὶ στὴ συνέχεια τὴ Νότιο Ἀφρική. Παντρεύτηκαν ἀμέσως μετὰ τὴν Ἀπελευθέρωση καὶ ἔζησαν ἁρμονικὰ ἄν καὶ ποτὲ δὲν ψήφισαν τὸ ἴδιο κόμμα… Ἡ Εἰρήνη πέθανε στὶς 13 Μαρτίου τοῦ 2009.

Από τον πρόλογο του Μενέλαου Χαραλαμπίδη*

Επτά δεκαετίες μετά [την κατοχή]το ημερολόγιο της Ειρήνης Ζαχαρία μας δίνει την ευκαιρία να σκεφτούμε αυτή την τραγική περίοδο. (…)

Η Ζαχαρία «ανοίγει» την αφήγησή της με λόγια που αποτυπώνουν στο χαρτί την τραγικότητα της περιόδου: «Ίσως θάπρεπε να μη θέλω ούτε σαν ανάμνηση να ξαναζήσω ποτέ τις τραγικές ώρες που ζούμε τώρα. Ο φετεινός Χειμώνας –ο φρικτώτερος Χειμώνας που έχω ζήσει- θάπρεπε να θέλω να ξεχαστή, όσο μπορεί να ξεχαστή ό, τι αφήνει ίχνη βαθειά στην ψυχή μας. Σκλαβιά, πείνα, κρύο, δυστυχία –όλα μαζί». (…)

Οι εγγραφές της Ζαχαρία είναι «στοιχειωμένες» από το βίωμα της πείνας και των εξαιρετικά σκληρών συνθηκών κάτω από τις οποίες επιβίωσαν, όσοι κατάφεραν να επιβιώσουν, οι Αθηναίοι.(…)

Μέσα όμως σε αυτή τη ζοφερή καθημερινότητα η ζωή εύρισκε την ελπίδα. Η Ζαχαρία αναφέρεται στην αντίσταση της νεολαίας στον τρόμο της Κατοχής. Ο χορός, το τραγούδι και ο έρωτας ήταν η απάντηση των υποσιτιζόμενων νέων. Αυτές οι πρόσκαιρες οάσεις ελευθερίας, στις φοιτητικές λέσχες και στα σπίτια, έλαβαν στη συνέχεια αμιγώς αντιστασιακό χαρακτήρα. Μέσα από το χορό, το τραγούδι και τον έρωτα, εκδηλώθηκε η πολιτική δράση, η ανάγκη για Αντίσταση. (…)

Δεν είναι όμως μόνο η καταγραφή της ζοφερής κατοχικής πραγματικότητας που μας προσφέρει το ημερολόγιο της Ζαχαρία. Στις εγγραφές του αποτυπώνεται παράλληλα και η ελπίδα, που τα χρόνια εκείνα εκφράστηκε μέσα από την Αντίσταση. (…)

Το ημερολόγιο της Ζαχαρία είναι μια πολύτιμη καταγραφή της κατοχικής περιόδου στην Αθήνα, γιατί πέρα από τα περισσότερο ή λιγότερο γνωστά γεγονότα, μας επισημαίνει και άγνωστα συμβάντα του αντιστασιακού αγώνα.(…)

Τα γεγονότα που επιλέγει και ο τρόπος με τον οποίο τα καταγράφει η Ζαχαρία στο ημερολόγιό της, αποκαλύπτουν όψεις της κατοχικής πραγματικότητας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το ημερολόγιο αυτό αποτελεί σημαντικό τεκμήριο.(…)

*Ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης είναι διδάκτορας Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγγραφέας των βιβλίων «Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα» 2012 και «Δεκεμβριανά 1944. Η μάχη της Αθήνας» 2014, από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

ΑΝΑΠΟΔΑ